Levenskunst

Voor de bijeenkomst van 28 oktober 2022

Mijn 92-jarige dementerende moeder is voor mij een inspiratiebron van levenskunst. Bij haar zijn alle herinneringen uit het verleden gewist en wat overblijft is het nu. Een paar keer in de week neem ik haar mee om ergens koffie te drinken. Vaak zitten we dan stil bij elkaar, zonder iets te zeggen zijn we in elkaars aanwezigheid. Het voelt niet ongemakkelijk; het is eerder rustgevend. Voor mij is dit levenskunst.

De vragen die opkomen zijn of levenskunst tot geluk leidt en of het te leren is? Heb je een ander nodig om levenskunst te beoefenen of moet je het zelf ontdekken. En hoe doe je dat dan? Is het uniek voor ieder mens of is het een algemene norm?

Zouden lessen in levenskunst onderwezen kunnen worden of is het een kwestie van zelf op onderzoek uitgaan? Het is niet vanzelfsprekend dat je altijd precies weet hoe je verder wil, hoe je zal omgaan met tegenslag en onzekerheid. Hoe te leven is een vraag van ons allemaal. Levenskunst gaat om de relatie met onszelf en met de ander. Is levenswijsheid hetzelfde als levenskunst of zijn ze onlosmakelijk met elkaar verbonden? Is levenskunst een praktische handleiding voor het leven van alledag en zit dat niet in ons allemaal? Is levenskunst tegengesteld aan ‘maakbaarheid’, afhankelijk van tijd en plaats of zozeer verweven met het mens-zijn dat het daarvan onafhankelijk is. En is levenskunst efficiënt? Of is levenskunst hetzelfde als ‘in een flow’ zijn?

Misschien kan je levenskunst vergelijken met de kunst van het beeldhouwen: het beeld laten verschijnen door afhakken, bijschaven, schoonmaken en afwerken.

De stoïcijnen hebben veel gezegd over levenskunst: “Het is de kunst om de moed op te brengen om te veranderen wat je kunt veranderen. Het is de kunst om de zelfbeheersing op te brengen om te aanvaarden wat je niet kunt veranderen. Het is de kunst om de wijsheid op te brengen om onderscheid te maken tussen die twee.”

Is levenskunst dan het zoeken en het vinden van het juiste midden? En wat is dat midden dan?

Laten we levenskunst op de onderzoekstafel leggen en met de stethoscoop op haar hart luisteren wat gehoord wil worden. Want de echte levenskunstenaar blijft in dialoog met zichzelf en de ander.

Monique Muller

Scroll naar boven